Fo, Dario, 1926 - 2016
Φο, Ντάριο
Ο Ντάριο Φο ήταν Ιταλός θεατρικός συγγραφέας, ευθυμογράφος, ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συνθέτης.
Πρόκειται, όπως γράφει ο ιταλικός τύπος, για έναν από τους πληρέστερους καλλιτέχνες της εποχής μας, ο οποίος είχε ασχοληθεί με επιτυχία και με την λογοτεχνία και την σκηνογραφία, ενώ ήταν και θιασάρχης. Για το σύνολο του έργου του, το 1997, ο Φο είχε βραβευθεί με το νόμπελ Λογοτεχνίας. Σε όλη του σχεδόν την καλλιτεχνική σταδιοδρομία, είχε στο πλευρό του τη σύζυγό του και ηθοποιό Φράνκα Ράμε.

Το 1960 κερδίζουν την εθνική αναγνώριση με το Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ στο θέατρο Οντεόν του Μιλάνο. Το 1961 τα θεατρικά έργα του αρχίζουν να παίζονται σε Σουηδία και Πολωνία. Το 1962 γράφει και σκηνοθετεί την εκπομπή Καντσονίσιμα στη RAI. Ο Φο χρησιμοποιεί το σόου για να περιγράψει τη ζωή των απλών ανθρώπων και γρήγορα γίνεται επιτυχία. Ένα επεισόδιο για ένα δημοσιογράφο που σκοτώθηκε απ' τη Μαφία ενόχλησε τους πολιτικούς. Φεύγουν απ' την εκπομπή όταν η RAI αρχίζει να λογοκρίνει το πρόγραμμα και απαγορεύεται η εμφάνισή τους στη RAI για τα επόμενα 15 χρόνια.
Ο Φο έγινε διεθνώς διάσημος όταν το έργο του Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ παίχτηκε στο Ζάγκρεμπ (τότε στη Γιουγκοσλαβία). Το 1968 ο Φο και η Ράμε ιδρύουν την θεατρική κολλεκτίβα Νέα Σκηνή (Associazione Nuova Scena) με κινούμενες σκηνές θεάτρου. Ο Ντάριο Φο αφαίρεσε τα δικαιώματα που απαιτούνταν για να παιχτούν τα έργα του στην Τσεχοσλοβακία μετά την συντριβή της Άνοιξης της Πράγας από δυνάμεις της συνθήκης της Βαρσοβίας σαν διαμαρτυρία, και αρνήθηκε να δεχτεί τη λογοκρισία που απαιτούσαν οι Σοβιετικοί λογοκριτές. Οι παραγωγές έργων του στο Ανατολικό μπλοκ σταμάτησαν.
Το 1969 παρουσίασε για πρώτη φορά το Μίστερο Μπούφο, ένα θεατρικό έργο μονολόγων βασισμένο στη μείξη μεσαιωνικών έργων και τοπικών προβλημάτων. Ο Μίστερο Μπούφο επηρέασε πολλούς νέους ηθοποιούς και συγγραφείς: μπορεί να θεωρηθεί σαν η ιδρυτική στιγμή αυτού που οι Ιταλοί αποκαλούν αφηγηματικό θέατρο teatro di narrazione, ένα είδος θεάτρου στο οποίο δεν υπάρχουν ηθοποιοί που παίζουν ένα δραματικό ρόλο, ένα θέατρο παρόμοιο με το λαϊκό παραμύθι.

Ξεκίνησαν την τρίτη τους θεατρική ομάδα, Collettivo Teatrale La Comune. Παρήγαγαν έργα (βασισμένα στον αυτοσχεδιασμό) για τα σύγχρονα προβλήματα με πολλές αναθεωρήσεις. Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού (1970) ασκούσε κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης. Το Φενταγίν (1971) ήταν ένα θεατρικό έργο για την ασταθή κατάσταση στα παλαιστινιακά εδάφη και οι ηθοποιοί αποτελούνταν από πραγματικά στελέχη της PLO.

Το 1980 ο Φο και η οικογένεια του βρίσκουν ένα νέο καταφύγιο, το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Αλκατράζ (Libera Universita di Alcatraz), στους λόφους κοντά στο Γκούμπιο και την Περούτζια. Το 1981 το American Repertory Theater του Κέιμπριτζ προσκάλεσε τον Φο να πάρει μέρος στο Φεστιβάλ Ιταλικού Θεάτρου στη Νέα Υόρκη. Το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ αρχικά αρνήθηκε να του παραχωρήσει βίζα αλλά αργότερα, το 1984, συμφώνησε να του δώσει μία για 6 μέρες μετά από διαμαρτυρίες Αμερικανών συγγραφέων. Το 1985 τους παραχωρήθηκε ακόμη μία και έπαιξαν στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, στο θέατρο του πανεπιστημίου του Νιού Χέιβεν, στο Κέντρο του Κένεντι στην Ουάσινγκτον, στο Θέατρο των Εθνών στη Βαλτιμόρη και στο θέατρο Τζόυς της Νέας Υόρκης.
Το 1989 έγραψε Γράμμα απ' την Κίνα (Lettera dalla Cina) σε διαμαρτυρία για τη σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν. Τον ίδιο χρόνο ήταν ο πρώτος Ιταλός που σκηνοθέτησε στην Κομεντί Φρανσέζ (Comedie Francaise).
Το 1981 πήρε το βραβείο Σόννινγκ απ' το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, το 1985 το βραβείο Premio Eduardo, το 1986 το βραβείο Όμπι στην Νέα Υόρκη και το 1987 το βραβείο Agro Dolce.
Στις 9 Οκτωβρίου του 1997 τού απενεμήθη το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Στις 17 Ιουλίου του 1995, ο Φο έπαθε ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και έχασε σχεδόν όλη την όρασή του. Η Ράμε τον αντικατέστησε στις παραγωγές για ένα διάστημα. Ο Φο ανένηψε σε ένα χρόνο.
τίτλοι
Έτος Τίτλος Ιδιότητα Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
2023 Δέσε με! Θα τα σπάσω όλα! Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2023 Η μαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκιά Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2023 Ο άνθρωπος που κάηκε ζωντανός : Η ιστορία του Ion Cazacu Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2021 Όλο σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία : Tutta casa, letto e chiesa Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2021 Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2020 Εναντίον των γελωτοποιών : Η ομιλία στη σουηδική Ακαδημία Συγγραφέας OpenBook.gr Ebook,
2020 Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού : Δύο πράξεις Συγγραφέας Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2017 Κλέψε λιγότερο Συγγραφέας Εκδοτικός Οίκος Δαμιανός Χαρτόδετο
2016 Υπάρχει ένας τρελός βασιλιάς στη Δανιμαρκία Συγγραφέας Κλειδάριθμος Χαρτόδετο
2015 Λεύτερο ζευγάρι. Γύρισα σπίτι Συγγραφέας Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
2013 Κλάξον, τρομπέτες και πλάκες : Κωμωδία σε δύο μέρη Συγγραφέας Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
2013 Ο κόσμος μου : Συζήτηση με τη Τζουζεπίνα Μανίν Συγγραφέας, Εικονογράφηση Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2012 Μαμά φρικιό και 8 μονόπρακτα Συγγραφέας Εκδοτικός Οίκος Δαμιανός Απροσδιόριστο δέσιμο
2009 Ο έρωτας και η ειρωνεία : Τέσσερις ιστορίες Συγγραφέας, Εικονογράφηση Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2008 Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω Συγγραφέας Αιγόκερως Χαρτόδετο
2006 Όλα για το σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία Συγγραφέας, Εικονογράφηση Εκδόσεις Δωδώνη Άδετο
2006 Εναντίον των αθυρόστομων γελωτοποιών : Σκίτσα και ομιλία του Ντάριο Φο στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας Συγγραφέας ΚΨΜ Χαρτόδετο
2006 Εναντίον των γελωτοποιών : Η ομιλία στη σουηδική Ακαδημία Συγγραφέας Πανοπτικόν Χαρτόδετο
1998 Ο Τζοάν Παντάν : Και η ανακάλυψη της Αμερικής Συγγραφέας, Εικονογράφηση Αιώρα Χαρτόδετο
1986 Κλάξον τρομπέτες και πλάκες : Κωμωδία σε δύο μέρη Συγγραφέας Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
1986 Λεύτερο ζευγάρι. Γύρισα σπίτι Συγγραφέας Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
1979 Η μεγάλη παντομίμα : Με σημαίες και κούκλους μικρούς και μεσαίους Συγγραφέας Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Είχε δύο πιστόλια : Η απεργία των κακών Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Η μαμά φρηκιό και μυστήριο μπούφο Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Η μαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκιά Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Κλέψε λιγότερο Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού και μερικών άλλων ανατρεπτικών Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Οι αρχάγγελοι δεν παίζουν φλίπερ Συγγραφέας Κατσάνος Χαρτόδετο
Έτος Τίτλος Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
2023 Δέσε με! Θα τα σπάσω όλα! Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2023 Η μαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκιά Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2023 Ο άνθρωπος που κάηκε ζωντανός : Η ιστορία του Ion Cazacu Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2021 Όλο σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία : Tutta casa, letto e chiesa Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2021 Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2020 Εναντίον των γελωτοποιών : Η ομιλία στη σουηδική Ακαδημία OpenBook.gr Ebook,
2020 Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού : Δύο πράξεις Ακυβέρνητες Πολιτείες Χαρτόδετο
2017 Κλέψε λιγότερο Εκδοτικός Οίκος Δαμιανός Χαρτόδετο
2016 Υπάρχει ένας τρελός βασιλιάς στη Δανιμαρκία Κλειδάριθμος Χαρτόδετο
2015 Λεύτερο ζευγάρι. Γύρισα σπίτι Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
2013 Κλάξον, τρομπέτες και πλάκες : Κωμωδία σε δύο μέρη Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
2013 Ο κόσμος μου : Συζήτηση με τη Τζουζεπίνα Μανίν Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2012 Μαμά φρικιό και 8 μονόπρακτα Εκδοτικός Οίκος Δαμιανός Απροσδιόριστο δέσιμο
2009 Ο έρωτας και η ειρωνεία : Τέσσερις ιστορίες Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2008 Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω Αιγόκερως Χαρτόδετο
2006 Όλα για το σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία Εκδόσεις Δωδώνη Άδετο
2006 Εναντίον των αθυρόστομων γελωτοποιών : Σκίτσα και ομιλία του Ντάριο Φο στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας ΚΨΜ Χαρτόδετο
2006 Εναντίον των γελωτοποιών : Η ομιλία στη σουηδική Ακαδημία Πανοπτικόν Χαρτόδετο
1998 Ο Τζοάν Παντάν : Και η ανακάλυψη της Αμερικής Αιώρα Χαρτόδετο
1986 Κλάξον τρομπέτες και πλάκες : Κωμωδία σε δύο μέρη Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
1986 Λεύτερο ζευγάρι. Γύρισα σπίτι Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
1979 Η μεγάλη παντομίμα : Με σημαίες και κούκλους μικρούς και μεσαίους Εκδόσεις Δωδώνη Χαρτόδετο
Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω! Κατσάνος Χαρτόδετο
Είχε δύο πιστόλια : Η απεργία των κακών Κατσάνος Χαρτόδετο
Η μαμά φρηκιό και μυστήριο μπούφο Κατσάνος Χαρτόδετο
Η μαριχουάνα της μαμάς είναι πιο γλυκιά Κατσάνος Χαρτόδετο
Κλέψε λιγότερο Κατσάνος Χαρτόδετο
Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού και μερικών άλλων ανατρεπτικών Κατσάνος Χαρτόδετο
Οι αρχάγγελοι δεν παίζουν φλίπερ Κατσάνος Χαρτόδετο
Έτος Τίτλος Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
Δεν βρέθηκαν έργα
Έτος Τίτλος Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
Δεν βρέθηκαν έργα
Έτος Τίτλος Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
2013 Ο κόσμος μου : Συζήτηση με τη Τζουζεπίνα Μανίν Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2009 Ο έρωτας και η ειρωνεία : Τέσσερις ιστορίες Εκδόσεις Καστανιώτη Χαρτόδετο
2006 Όλα για το σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία Εκδόσεις Δωδώνη Άδετο
1998 Ο Τζοάν Παντάν : Και η ανακάλυψη της Αμερικής Αιώρα Χαρτόδετο
Έτος Τίτλος Ιδιότητα Εκδοτικός Οίκος Δέσιμο
Δεν βρέθηκαν έργα