Αρχαίος, φωτισμένος αμφορέας μες στο σκοτάδι του μουσείου
Ένας καταδικασμένος
σε ισόβιο έρωτα
μου τραγουδάει.
Θα δέσω την φλόγα
στα σκούρα του μάτια
με λευκό επίδεσμο
επειδή ξέρω:
πριν καν βογκήξει
θα τυφλωθεί
σαν αντικρίσει
το γυμνό κορμί μου.
Η Έλκα Νιάγκολοβα είναι ίσως μία από τους πλέον αξιόλογους εκπροσώπους της σύγχρονης βουλγάρικης λογοτεχνίας. Έχει ήδη στο ενεργητικό της 15 ποιητικά βιβλία κι ένα μυθιστόρημα. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε εννέα χώρες, ενώ έχει τιμηθεί με τα σπουδαία λογοτεχνικά βραβεία της Βουλγαρίας αλλά και της Ρωσίας για τη συμβολή της στην ενίσχυση των πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Βουλγαρίας. Είναι η πρώτη φορά που η δουλειά της παρουσιάζεται στη χώρα μας με επιλογή ποιημάτων, μετάφραση από τα βουλγαρικά και εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα και μεταφραστή, στενού συνεργάτη του Μανδραγόρα, Χρήστου Χαρτοματσίδη.
Ο έρωτας, οι διαχρονικές αξίες, τα μικρά θαύματα της φύσης πάνω στα οποία εστιάζει την προσοχή της: μια κερασιά, ένα παλιό ποδήλατο, ένα σπίτι, είναι το έναυσμα της ποιητικής της έμπνευσης και το ποίημα γίνεται το μέσον για τις υπαρξιακές αναζητήσεις της με έναν τρόπο άλλοτε άμεσο κι άλλοτε έμμεσο, διακριτικό υπολανθάνοντα:
Ποιος ξέρει τώρα που ’ναι πεταμένο
το παλιό μας ποδήλατο
σε ποια στροφή θα ξέμεινε αδύναμο;
Και σήμερα ακόμη, όταν τα πόδια μας βαραίνουν
Τον άνεμο θυμάμαι, στα μαλλιά μας…
Με απλά λόγια και εικόνες, αλλά ταυτοχρόνως με απλότητα προσεγγίζει το θείο. Το ποίημά της «Πασχαλινή προσευχή» αρχίζει με μότο από το τραγούδι του μεγάλου Σοβιετικού ποιητή (γεωργιανής καταγωγής) Μπουλάτ Οκουτζάβα «Δώσε σε όλους από λίγο, μα μην με ξεχάσεις κι εμένα». Στην ποίηση της Έλκα Νιάγκολοβα υπάρχει σεβασμός για την θρησκευτική παράδοση, για τα έθιμα και τις γιορτές. Αναπόφευκτος ο προβληματισμός για την σχέση ζωής-θανάτου: βλ. το ποίημα «Ψυχοσάββατο των κερασιών». Πρόκειται για το 2ο μεγαλύτερο ψυχοσάββατο των Βουλγάρων παραμονή της Πεντηκοστής. Από τους στίχους της η πραγματικότητα ξεπηδά ζωντανή και τρισδιάστατη με χρώματα, κι οσμές, με την αίσθηση του κρύου και της ζέστης. Βασικό γνώρισμά της είναι ότι προβάλει στα κείμενά της πολλές εικόνες. Δεν υπάρχουν αφηρημένες έννοιες, όλα είναι υπαρκτά, μπορείς να τα δεις και να τα αγγίξεις. Κάποτε η δεξιοτεχνία την οδηγεί σε καταστάσεις σουρεαλιστικές που αφήνουν άναυδο τον αναγνώστη με την τελειότητα της φόρμας: Το καλλίγραμμο ποδαράκι του μυρμηγκιού/ πάτησε το πετάλι/ ο τροχός του ήλιου/ ροβόλησε πέρα απ’ τον λόφο./ Κι έγινε σκοτάδι.
Η μετάφραση του Χρήστου Χαρτοματσίδη αποτυπώνει όσο πιο λιτά, καθαρά και πιστά το ύφος των ποιημάτων δίνοντας στον αναγνώστη με συνέπεια το ποιητικό βάθος της Έλκα Νιάγκολοβα. To βιβλίο κοσμούν έργα του σημαντικού Βούλγαρου εικαστικού καθηγητή της Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Στοΐμεν Στοΐλοβ.
Η Έλκα Νιάγκολοβα γεννήθηκε το 1952 στο Ντόμπριτς της Βουλγαρίας. Σπούδασε βουλγαρική φιλολογία στη Σόφια και από 25ετίας είναι εγκατεστημένη στη Βάρνα. Ποιήτρια, πεζογράφος, μεταφράστρια, από πέντε γλώσσες, εκδότης και αρχισυντάκτης, από το 2005, του λογοτεχνικού περιοδικού «Znaci» («Σήματα»). Είναι μέλος της Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων, πρόεδρος της Ακαδημίας Σλαβικών Γραμμάτων και Τεχνών, μέλος της Ακαδημίας Ρωσικών Γραμμάτων και υπεύθυνη Βαλκανίων στη Διεθνή των Συγγραφέων. Έχει στο ενεργητικό της είκοσι ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα, Οι βουβές καμπάνες. Τα βιβλία της, πέραν της Βουλγαρίας, κυκλοφορούν σε άλλες επτά χώρες: Ρωσία, Γαλλία, Ουκρανία, Σερβία, πΓΔΜ, Πολωνία και Κροατία, ενώ ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε δεκαοχτώ γλώσσες. Είναι η πρώτη φορά που η δουλειά της κυκλοφορεί και στα ελληνικά. Τα έργα της έχουν τύχει πολλών διακρίσεων στην πατρίδα της και στο εξωτερικό: Πολωνία, Ρωσία, Λετονία, Μαυροβούνιο και Μεγάλη Βρετανία.
