Οι χείμαρροι των ελπίδων
ποτέ δεν ανακόπηκαν σε φράγματα.
Τις εξουσίες που παίρνουν τη μορφή τους
να φοβάσαι.

Ο Enzo Traverso, μιλώντας για τους εξόριστους −λόγω του ναζισμού− ευρωπαίους διανοούμενους, κάνει την ακόλουθη παρατήρηση: «Θα μπορούσαμε, απεναντίας, να διατυπώσουμε την υπόθεση μιας ερμηνευτικής της απόστασης, ενός επιστημολογικού προνομίου της εξορίας: ένα είδος διανοητικής ανταμοιβής, ακριβοπληρωμένης ασφαλώς, για τις στερήσεις, για την απώλεια και για το ξερίζωμα που συνδέεται με τη συνθήκη της εξορίας».

Δεν ξέρω αν η συνθήκη της απόστασης ενός πολιτικού από την πολιτική προσφέρει ως ανταμοιβή ένα είδος λογοτεχνικού προνομίου. Δύσκολο να το πει κανείς γι’ αυτό το «περίεργο» είδος ανθρώπων. Ίσως, σε κάποιες περιπτώσεις, η απόσταση από την πολιτική σκηνή προτρέπει σε αναστοχασμό και παρακινεί τους εσωτερικούς μονολόγους.

Αυτή η καταβύθιση σ’ έναν αδήλωτο εσωτερικό κόσμο γίνεται πιο εύκολα ερμηνεύσιμη σε εποχές που σημαδεύονται από βαθιές κρίσεις οικονομικές, κοινωνικές, θεσμικές και, κυρίως, αξιακές.

Έτσι γράφτηκαν όσα ακολουθούν.