Ένα καινοτόμο ερευνητικό εγχείρημα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών

Δύο μείζονες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις έχουν κυριαρχήσει στη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ κοινωνικών τάξεων και καταναλωτικών προτύπων τις τελευταίες δεκαετίες: το στιβαρό σχήμα ταξικού προσδιορισμού, που κωδικοποίησε και κληροδότησε η Διάκριση του Pierre Bourdieu, με τις προσπάθειες κριτικής εφαρμογής ή αναθεώρησης που το ακολούθησαν, και, στο άλλο άκρο, οι ρευστές μετανεωτερικές προσεγγίσεις που απέρριψαν την ταξική κατανόηση της σύγχρονης κατανάλωσης και τις «θετικιστικές» απόπειρες περιγραφής και ερμηνείας της. Έξω από τα όρια του στενού χώρου των κοινωνιολογικών προβληματισμών επικρατούσε βέβαια η σύγχρονη νεοκλασική ωφελιμιστική οικονομική σκέψη, για την οποία οι κοινωνικές λειτουργίες και οι πολυδιάστατες ταξικότητες της κατανάλωσης αποτελούσαν απαγορευμένα θέματα.

Το ερευνητικό πρόγραμμα για την Αθήνα από το οποίο προέκυψαν τα άρθρα του παρόντος τόμου διαμορφώθηκε με βάση το θεωρητικό αυτό περιβάλλον. Ωστόσο, ευνοήθηκε από μια ιδιαίτερη κοινωνιολογική συγκυρία: μια διεθνή άνθηση προβληματισμού και αρθρογραφίας τα τελευταία χρόνια τόσο σχετικά με τις διαστάσεις της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, όπως οι οικονομικές τάξεις και τα στρώματα status, όσο και σχετικά με την προσέγγιση της κατανάλωσης, και ιδιαίτερα των πολιτιστικών μορφών της, που εμπλούτισε σημαντικά την εμβέλεια και τα θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία της έρευνας.

Τα κεφάλαια του τόμου εξετάζουν την κοινωνική διαστρωμάτωση στην Αθήνα και τη σχέση της με όψεις της πολιτιστικής (μουσική, κινηματογράφος) αλλά και της υλικής (κατοικία, έξοδος για βραδινό) κατανάλωσης. Τον τόμο συμπληρώνουν κεφάλαια για τις χωρικές όψεις της σχέσης κοινωνικών τάξεων και κατανάλωσης, την κοινωνική σημασία της εξοχικής κατοικίας, καθώς και τους μετασχηματισμούς της κατανάλωσης και την κρίση «status» στον καιρό της κρίσης.