Αν το 1850 θεωρείται, από πολλούς, σημείο εκκίνησης του επίσημου πνευματικού βίου της νεότερης Θεσσαλονίκης εξαιτίας της ίδρυσης του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου στην πόλη από τον Μιλτιάδη Γκαρπολά, πράξη πού είχε θετικές επιπτώσεις στην εκδοτική δραστηριότητα, το βιβλιοεμπόριο, την παιδεία καί τη λογοτεχνία, άλλο τόσο σημαντικό σημείο αποτελεί ή απελευθέρωση της πόλης καί ή ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος το 1912, χρονολογία-κλειδί για τίς αλλαγές πού θα ακολουθήσουν. Έτσι, ή παρούσα εργασία κινείται ανάμεσα σ` αυτούς τους δύο πόλους, περιγράφοντας καί αναλύοντας τη λογοτεχνική δράση των ελλήνων δημιουργών. Ωστόσο, για λόγους φιλολογικούς, αλλά καί οικονομίας, εξαιτίας του μεγάλου χρονικού διαστήματος πού έπρεπε να καλυφθεί, προτιμήθηκε ό περιορισμός της αναλυτικής περιγραφής στο διάστημα 1897-1912, ενώ στο πρώτο μέρος της μελέτης περιγράφονται σύντομα τα φαινόμενα του χρονικού διαστήματος 1850-1896. Άλλωστε, το 1897 αποτελεί σημαντική καμπή για όλο τον ελληνισμό, για τη Θεσσαλονίκη, καί την αρχή ενός μεσοδιαστήματος αυξημένων δυσχερειών, εξαιτίας του ελληνοτουρκικού πολέμου, της αναστολής της έκδοσης της εφημερίδας Φάρος της Θεσσαλονίκης καί, κυρίως, της σταδιακής έναρξης του Μακεδονικού Αγώνα καί της έξαρσης των εθνικοπατριωτικών αισθημάτων του ελληνισμού της Μακεδονίας. Τα αισθήματα αυτά θα ενταθούν κατά τη διάρκεια της ένοπλης φάσης του Αγώνα (1904-1908), ανάκλαση των οποίων εμφανίζει καί ή λογοτεχνική δημιουργία της εποχής. (. . .)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]