Γιάννενα
Το Βιλαέτι των Ιωαννίνων κατά τον 19ο αιώνα: Από την πόλη-παζάρι στην πόλη-πρακτορείο: Ιστορική χωρολογική, πολεολογική, κτιριολογική μελέτη
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-960-343-211-1
Κυριακίδη Αφοί, Θεσσαλονίκη, 1993
Γλώσσα: Ελληνική, Νέα
€ 36.39 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
21 x 28 εκ., 241 σελ.
Περιγραφή

Από τα μέσα της δεκαετίας του `70 είχε εντοπιστεί το ενδιαφέρον της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας στα θέματα της οθωμανικής επικυριαρχίας στα Βαλκάνια και ειδικότερα στο νότιο τμήμα τους, περιοχή ανάπτυξης της ελληνικής εθνότητας. Ειδικότερα, η περίοδος του 19ου αι., όταν καταρρέει το οθωμανικό σύστημα και εμφανίζεται η νεοελληνική πόλη, αποτέλεσε αντικείμενο κεντρικού ενδιαφέροντος της πρόσφατης ιστορικής πολεοδομικής βιβλιογραφίας, γιατί τότε τίθενται τα θεμέλια ίδρυσης του νεοελληνικού αστικού χώρου.
Πολλές μελέτες μέσα από οπτικές διάφορων συγγενών επιστημονικών κλάδων ή περιοχών, όπως της κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας, της αστικής ιστορίας, της ιστορικής αστικής γεωγραφίας, αλλά κυρίως της ιστορικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας (χωροταξίας), συνεισέφεραν πλούσιο αρχειακό πρωτογενές υλικό για τις διάφορες πτυχές της ελληνικής δραστηριότητας στην περίοδο του 19ου αι. Δημοσιοποιήθηκε έτσι ένα βιβλιογραφικό υλικό, που βασίζεται σε οθωμανικά ή δυτικο-ευρωπαϊκά στοιχεία, ακόμη και σε επί τόπου αξιόλογες προσεγγίσεις μονογραφιών και μας δίνει νεότερες απόψεις και ερμηνείες γι` αυτά τα λεγόμενα `χρόνια της σκλαβιάς` του ελληνικού χριστιανικού πληθυσμού.
Νομίζουμε ότι τώρα διαθέτουμε αρκετό βιβλιογραφικό υλικό (παλαιό και πρόσφατο) για να προχωρήσουμε σε συνθετικές μελέτες συνολικής σύλληψης, διερεύνησης, περιγραφής και ερμηνείας των κοινωνικο-οικονομικών και χωρικών φαινομένων αυτής της περιόδου. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η παρούσα συνθετική μελέτη [...].
Η εργασία δεν ανακαλύπτει νέο πρωτογενές υλικό, αλλά συνθέτει το ήδη δημοσιοποιημένο -πολύ ικανοποιητικό άλλωστε για την περιοχή μελέτης- από τη νεότερη και πρόσφατη βιβλιογραφία. Από την επεξεργασία του προκύπτει με σαφή και διδακτικό τρόπο η διαδικασία παραγωγής του (ιστορικού) λειτουργικά οργανωμένου και κατασκευασμένου χώρου (ιλοκχ) από την κοινωνία ή τον κοινωνικό σχηματισμό (κ.σχ.) στη διάρκεια του 19ου αι.. Ο τρόπος με τον οποίο παράγεται και υλοποιείται ο ιλοκχ στο Βιλαέτι Ιωαννίνων μας έδωσε την αφορμή να στηρίξουμε ένα θεωρητικό σχήμα για την παραγωγή του `ιστορικού χώρου` (χωρολογικού, πολεολογικού, κτιριολογικού), που είχαμε την ευκαιρία να το αναπτύξουμε σε αυτοτελές εγχειρίδιο με τίτλο `Ιστορικός λειτουργικά οργανωμένος και κατασκευασμένος χώρος`, Θεσσαλονίκη, 1992.
Το βασικό αντικείμενο μελέτης, ο ιλοκ χώρος, προσεγγίζεται μέσα από τις τρεις χωρικές κλίμακες (ιστορική χωρολογική, ιστορική πολεολογική και ιστορική κτιριολογική). Διερευνάται παράλληλα και ο κοινωνικός σχηματισμός, που παρήγαγε αυτόν το χώρο, ο οποίος σημειωτέον αποτελείται από σύνθεση τεσσάρων κοινωνικών υποδομών: ΚΔ1 αλβανική, ΚΔ2 οθωμανική, ΚΔ3 ελληνική και ΚΔ4 λοιπές. Ενώ λοιπόν στο πρώτο μισό του 19ου αι. (Α` φάση) το κέντρο βάρους πέφτει κυρίως στην οθωμανική υποδομή ΚΔ2, στο δεύτερο μισό (Β` φάση) πέφτει στην ελληνική υποδομή ΚΔ3.
Έτσι, και σύμφωνα με αυτά που σχολιάσαμε παραπάνω, στο πρώτο μέρος (Κ1, Κ2) του βιβλίου μελετούμε την κοινωνία και την οικονομία, καθώς και τη φύση του λειτουργικά οργανωμένου και κατασκευασμένου (λοκ) χώρου, πολεολογικής και κτιριολογικής κλίμακας που αυτή μπορεί να παράγει. Στο δεύτερο μέρος (Κ3, Κ4, Κ5) μελετούμε γενικότερα τα Γιάννενα, πώς μετασχηματίζονται από την `πόλη-παζάρι` (Α` φάση) στην `πόλη-πρακτορείο` (Β` φάση), ενώ συστηματικότερα διερευνούμε κατά το 2ο μισό του 19ου αι. τον πολεολογικό και κτιριολογικό (κατοικία) χώρο αυτής της πόλης. [...]
Μια τέτοια μελέτη, [...] εκτός από την ανθρώπινη έλξη του συγγραφέα γι` αυτό το ξεχασμένο τμήμα της ελληνικής γης που σήμερα ξανααπειλείται από εξωτερικούς κινδύνους, συνεπάγεται πολυάριθμους στόχους δουλειάς [...].
Ένας βασικός επιστημονικός στόχος είναι η διατύπωση της ιστορικής πολεολογίας και κτιριολογίας, σύμφωνα με μια θεωρία γι` αυτόν τον ιστορικό χώρο. Με την προσέγγισή μας, γίνεται φανερό ότι ο ιλοκχ είναι ενιαίος και παράγεται από την ιστορική κοινωνία, στο πλαίσιο ενός τρόπου παραγωγής με βάση κυρίως οικονομικούς μηχανισμούς. [...]


[Απόσπασμα από το κείμενο της εισαγωγής της έκδοσης]

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΤΟ ΒΙΛΑΕΤΙ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ - ΠΗΓΕΣ
ΚΕΦ.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΕΠΙΠΕΔΩΝ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ
1. Γεωγραφικός και εθνολογικός χώρος
Γεωγραφικά όρια
Εθνοχωρική κατανομή του πληθυσμού
2. Παραγωγικές δυνάμεις του κοινωνικού σχηματισμού
Παραγωγικές δυνατότητες. Εσωτερικό σύστημα
Μέσα παραγωγής και τεχνική οργάνωση εργασίας. Εσωτερικό σύστημα
Παραγωγικό δυναμικό και τεχνική διαίρεση εργασίας. Εσωτερικό σύστημα
3. Σχέσεις παραγωγής του κοινωνικού σχηματισμού
Σχέσεις ιδιοκτησίας και μέσων παραγωγής στον αγροτικό χώρο
Κοινωνική διαίρεση εργασίας και κοινωνικές τάξεις
Εμπόριο-είδος, ποσότητα-αγορές-εμπορικές σχέσεις
4. Θεσμικό και ιδεολογικό πλαίσιο του κοινωνικού σχηματισμού
Το κράτος
Υπόλοιποι θεσμοί
Ιδεολογίες και κοινωνική συμπεριφορά-μόρφωση
5. Δημογραφικά χαρακτηριστικά του κοινωνικού σχηματισμού
6. Χωρολογικό δίκτυο βασικών οικισμών στην περιφέρεια του Βιλαετίου Ιωαννίνων κατά το 19ο αι.
Εξωτερικό σύστημα. Α' φάση
Εσωτερικό σύστημα: Α' φάση (αγροτοποίηση) - Β' φάση (νόθη αστικοποίηση)
ΚΕΦ.2 Η ΧΩΡΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, Η ΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥ (ΛΟΚΧ)
1. Θεωρητικές θέσεις για τον (ιστορικό) λειτουργικά οργανωμένο και κατασκευασμένο χώρο (ιλοκχ)
2. Χωρική κατανομή και ανάλυση των κοινωνικών υποδομών του κοινωνικού σχηματισμού στο Βιλαέτι Ιωαννίνων κατά το 19ο αιώνα
3. Τρόπος παραγωγής του κοινωνικού σχηματισμού
4. Χωρική οικονομία του κοινωνικού σχηματισμού και η άρθρωσή της με το γεωγραφικό χώρο στο πλαίσιο του οικολογικού χώρου
5. Η έκφραση της χωρικής οικονομίας κατά τη φεουδαρχία οθωμανικού τύπου στον πολεολογικό και κτιριολογικό (ιστορικό) λειτουργικά οργανωμένο και κατασκευασμένο χώρο (ιλοκχ) της κοινωνικής υποδομής ΚΔ3 του κοινωνικού σχηματισμού (κ.σχ.)
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΓΙΑΝΝΕΝΑ. ΑΠΟ ΤΗΝ 'ΠΟΛΗ-ΠΑΖΑΡΙ' ΣΤΗΝ 'ΠΟΛΗ-ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ'
ΚΕΦ.3 ΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ: ΑΠΟ ΤΗΝ 'ΠΟΛΗ-ΠΑΖΑΡΙ' ΣΤΗΝ 'ΠΟΛΗ-ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ'
1. Γεωγραφικές και οικολογικές δεσμεύσεις
Γεωγραφικός χώρος
Οικολογικό περιβάλλον
2. Παραγωγές δυνάμεις και σχέσεις παραγωγής
Γενικό πλαίσιο. Εμπόριο και πόλη
Ειδικό πλαίσιο. Βιοτεχνία και εμπόριο. (Α' και Β' φάση)
Γενικές εμπορικές σχέσεις στη Β' φάση
Κοινωνικά, θεσμικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά των κατοίκων
3. Ο πολεολογικός και κτιριολογικός λοκ χώρος του οικισμού
Γιάννενα 'πόλη-παζάρι' (Α' φάση)
Γιάννενα 'πόλη-πρακτορείο (Β' φάση)
ΚΕΦ.4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΛΟΚΧ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2ο ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ (Β' ΦΑΣΗ)
1. Ιστορική βιβλιογραφική λειτουργική αποτύπωση - χωροθέτηση και χαρακτηριστικά των πολεολογικών λειτουργιών - Εισαγωγή. Μεθοδολογικές παραδοχές
Ιστορική πολεολογική αποτύπωση. Βασικές λειτουργικές κατηγορίες ως τις μοναδιαίες λειτουργίες (κελύφη) - χαρακτηριστικά
2. Γιάννενα: Πολεολογικός χώρος λειτουργικά οργανωμένος
Βασικές οριζόντιες κατηγορίες πολεολογικών λειτουργιών και η κατακόρυφη κατηγοριοποίηση ως τις μοναδιαίες λειτουργίες/κελύφη
Κυρίες τάσεις χωροθέτησης των πολεολογικών λειτουργιών του οικισμού σχετικά με το είδος τους
Τυπικά πολιτισμικο-χωρικά συμπλέγματα και ποσοτικά χαρακτηριστικά των πολεολογικών λειτουργιών
3. Γιάννενα: Πολεολογικός χώρος κατασκευασμένος
Οικολογικά-κατασκευαστικά-μορφολογικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου
Χωρική μορφή του κέντρου [...]
Χωρική μορφή της περιοχής κατοικίας. Ιστορικός πυρήνας - περιοχή συνοικιών εκτός κέντρου
ΚΕΦ.5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΛΟΚΧ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2ο ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
1. Ιστορική βιβλιογραφική λειτουργική αποτύπωση-χωροθέτηση των κτιριολογικών λειτουργιών της πολεολογικής λειτουργίας της ελληνικής κατοικίας. - Εισαγωγή - Μεθοδολογικές παραδοχές
2. Γιάννενα. Κτιριολογικός χώρος λειτουργικά οργανωμένος της πολεολογικής λειτουργίας της ελληνικής κατοικίας
3. Γιάννενα. Κτιριολογικός χώρος κατασκευασμένος της πολεολογικής λειτουργίας της ελληνικής κατοικίας
ΚΕΦ.6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Add: 2014-01-01 00:00:00 - Upd: 2014-01-01 00:00:00